ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ

1 .ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ (ΔΙ.Π.Α.)
ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
(email: sec.dipa@prv.ypeka.gr)
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ : (α) Γενική Διεύθυνση Στρατηγικών Επενδύσεων ΥΠΑΝ
(email: gdse@mnec.gr stra.dev@mnec.gr)
(β) Περιφερειακό Συμβούλιο Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου
ΥΠΟΜΝΗΜΑ – ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ
α) του σωματείου με την επωνυμία «ΣΩΣΤΕ ΤΗΝ ΙΟ (SAVE IOS)» (ΑΦΜ
996860314, ηλεκτρονική διεύθυνση: info@save-ios.gr) που εδρεύει στην Αθήνα
(Ξάνθου 7, Αθήνα 10673) και εκπροσωπείται νόμιμα από τον Δημήτριο Βαγιανό,
και
β) του σωματείου με την επωνυμία «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΙΗΤΩΝ» (ΑΦΜ 090078727,
ηλεκτρονική διεύθυνση: info@iosefimerida.gr) που εδρεύει στην Αθήνα
(Δωριέων 5, Άνω Πετράλωνα, Αθήνα 11852) και εκπροσωπείται νόμιμα από τον
Ανδρέα Ζαμάνο
ΕΠΙ
α) της μελέτης Ειδικού Σχεδίου Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης
(ΕΣΧΑΣΕ) της εταιρείας 105 ΑΕ στις περιοχές Κουμπάρα, Διακοφτό και Φανάρι
της Ίου, και
β) της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που
εκπονήθηκε για την ίδια επένδυση.
2
Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Το σωματείο «ΣΩΣΤΕ ΤΗΝ ΙΟ (SAVE IOS)» είναι αναγνωρισμένο
περιβαλλοντικό σωματείο που ιδρύθηκε το έτος 2020 (αριθμ. μητρώου 32882)
με καταστατικό σκοπό: (α) την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της
αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Ίου, (β) την προστασία από
κάθε είδους καταπατήσεις και παράνομες χρήσεις και την διασφάλιση
ελεύθερης πρόσβασης στον αιγιαλό, στα παραδοσιακά μονοπάτια, και στους
κοινοχρήστους εν γένει χώρους του νησιού, (γ) την προώθηση έργων
αποκατάστασης του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου της Ίου που έχει
υποβαθμιστεί από παράνομες ενέργειες ιδιωτικών ή κρατικών φορέων, (δ) τη
μελέτη και αντιμετώπιση των εν γένει προβλημάτων του νησιού και των
κατοίκων του, μόνιμων ή θερινών, την ανάδειξη της αειφόρου τουριστικής
ανάπτυξης και της σύμφωνης με τη φυσιογνωμία της Ίου οικονομικής
ανάπτυξης εν γένει, και (ε) τη συμμετοχή στον χωροταξικό και πολεοδομικό
σχεδιασμό του νησιού (άρθρο 2 του προσαρτώμενου Καταστατικού, ως
Παράρτημα – V).
2. Το σωματείο «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΙΗΤΩΝ» είναι αναγνωρισμένο σωματείο που
ιδρύθηκε το έτος 1926 (αριθμ. Μητρώου 1286) με καταστατικούς σκοπούς την
επικοινωνία και αλληλουποστήριξη των μελών του, την διατήρηση των ηθών,
εθίμων και παραδόσεων της Ίου, την συμβολή στην αντιμετώπιση και επίλυση
τοπικών προβλημάτων της Ίου, και την επαγρύπνηση για την προστασία του
φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς της νήσου (άρθρο 2
του προσαρτώμενου Καταστατικού, ως Παράρτημα – VΙ).
3. Με τις ιδιότητές μας αυτές συμμετέχουμε στη διαβούλευση επί της μελέτης
Ειδικού Σχεδίου Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ) της
εταιρείας 105 ΑΕ στις περιοχές Κουμπάρα, Διακοφτό και Φανάρι της Ίου που
εκπονήθηκε από την εταιρεία ΔΕΚΑΘΛΟΝ, και της αντίστοιχης Στρατηγικής
Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που εκπονήθηκε από την
εταιρεία Δ. Αργυρόπουλος Σύμβουλοι Περιβάλλοντος ΑΕ.
3
4. Όπως προκύπτει από τις αναρτηθείσες μελέτες, εκτός από τη στρατηγική
επένδυση στις περιοχές Κουμπάρα, Διακοφτό και Φανάρι, έχουν εγκριθεί
επίσης από τη Διϋπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων (ΔΕΣΕ) δύο
ακόμα στρατηγικές επενδύσεις στην Ίο: μία στην περιοχή «Παππά – Λούκας» με
δικαιούχο την εταιρεία LUCAS ΑΕ και μία στο «Πικρί Νερό», με δικαιούχο την
εταιρεία ΝΕΡΟ ΑΕ. Για την επένδυση στο «Πικρί Νερό» έχουν ήδη συνταχθεί οι
αντίστοιχες μελέτες ΕΣΧΑΣΕ και ΣΜΠΕ, οι οποίες τέθηκαν, προ τριετίας, σε
διαβούλευση με το ενδιαφερόμενο κοινό. Στη διαβούλευση εκείνη είχαμε
συμμετάσχει και διατυπώσαμε τους προβληματισμούς και τις αντιρρήσεις μας
για την επένδυση.
5. Οι υπό διαβούλευση μελέτες ΕΣΧΑΣΕ και ΣΜΠΕ για την επένδυση στις
περιοχές Κουμπάρα, Διακοφτό και Φανάρι εκπονήθηκαν χωρίς να υφίσταται
εγκεκριμένος υπερκείμενος χωρικός σχεδιασμός, ώστε να εξειδικευθούν οι
γενικές επιλογές και κατευθύνσεις του, ούτε κατώτερος (υποκείμενος)
πολεοδομικός σχεδιασμός, ώστε να μπορεί να στηριχθεί σε αυτόν η
χωροθέτηση της επίμαχης δραστηριότητας. Όπως θα καταδειχθεί παρακάτω
(υπό ΙΙ) η έλλειψη αυτή είναι σημαντική και ουσιώδης.
6. Στις ενότητες που ακολουθούν παρατίθενται οι ειδικότεροι προβληματισμοί
και οι αντιρρήσεις μας επί του το περιεχόμενου των μελετών ΕΣΧΑΣΕ και ΣΜΠΕ
που εκπονήθηκαν για τη στρατηγική επένδυση στις περιοχές Κουμπάρα,
Διακοφτό και Φανάρι και καταδεικνύεται ότι το συγκεκριμένο σχέδιο είναι
κατάφωρα αντίθετο προς τις συνταγματικές επιταγές της ορθολογικής χωρικής
οργάνωσης και της αειφόρου ανάπτυξης (άρθρα 24 παρ. 1 και 2, 79 παρ. 8 και
106 παρ. 1 Συντ.), καθώς και προς στις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η χώρα
σε ενωσιακό και διεθνές επίπεδο για την προστασία του φυσικού και
ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Αναλυτικά:
4
ΙΙ. ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΧΩΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
α) Ελλείπων χωρικός και πολεοδομικός σχεδιασμός
7. Όπως προαναφέρθηκε, η παντελής απουσία χωρικού και πολεοδομικού
σχεδιασμού κωλύει την πραγματοποίηση του επίμαχου επενδυτικού σχεδίου. Η
νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας είναι σαφής και κατηγορηματική επ’
αυτού: «H πραγματοποίηση έργων ανάπτυξης παραγωγικών και
επιχειρηματικών δραστηριοτήτων είναι επιτρεπτή μόνο σε περιοχές οι οποίες εκ
των προτέρων και με βάση νόμιμα κριτήρια έχουν καθορισθεί ως περιοχές
προοριζόμενες για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών. Τούτο ισχύει
ιδίως προκειμένου περί συνθέτων και ειδικών έργων μεγάλης κλίμακας, τα
οποία λόγω της φύσεως των εγκαταστάσεων και του είδους και της εντάσεως
της λειτουργίας τους, έχουν σημαντικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο
φυσικό, πολιτιστικό και οικιστικό περιβάλλον της οικείας περιοχής. Ο
καθορισμός των ανωτέρω περιοχών πρέπει να γίνεται με την έγκριση των
νομίμως προβλεπομένων σχεδίων χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού» (ΣτΕ
387/2014). Διαφορετικά δεν διασφαλίζεται η προστασία του περιβάλλοντος,
της ποιότητας ζωής και της αειφόρου οικονομικής αναπτύξεως (ΣτΕ 3526/2017,
5418/2012).
8. Σε αντίθεση με τα ανωτέρω, η σχεδιαζόμενη στρατηγική επένδυση που
αφορά την ανάπτυξη νέου Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος (ΣΤΚ) μεγάλης
κλίμακας, με λιμενικές εγκαταστάσεις και άλλες υποστηρικτικές υποδομές, στην
εκτός σχεδίου περιοχή της Ίου, δεν βρίσκει έρεισμα:
αα) Σε τομεακό Χωροταξικό Πλαίσιο για την ανάπτυξη του τουρισμού της
χώρας, καθώς δεν υπάρχει τέτοιο Πλαίσιο. Και τούτο παρά τη σαφή υπόδειξη
του Συμβουλίου της Επικρατείας προς τη Διοίκηση, ήδη από το έτος 2017, να
προβεί σε έγκριση Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό σε σύντομο χρόνο,
ενόψει της συνταγματικής επιταγής για χωρικό σχεδιασμό (ad hoc ΣτΕ
519/2017). Η προσφυγή των μελετητών στις «κατευθύνσεις» του υπό
εκπόνηση Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό, δεν μπορεί, ασφαλώς, να
5
θεραπεύσει τη σχετική ανάγκη, καθώς πρόκειται για προβλέψεις χωρίς
θεσμική θωράκιση.
ββ) Σε επίκαιρο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού του Νοτίου
Αιγαίου. Αν και έχει διαγνωσθεί προ πολλού η ανάγκη αναθεώρησης του
ισχύοντος – εγκεκριμένου το έτος 2003 Περιφερειακού Πλαισίου (ΚΥΑ
25290/2003, ΦΕΚ 1487) – και έχει ήδη ολοκληρωθεί, από το έτος 2019, η B1
φάση (οριστική μελέτη) του αναθεωρημένου Πλαισίου, τούτο δεν έχει ακόμα –
άγνωστο για ποιον λόγο – εγκριθεί.
γγ) Σε υφιστάμενο τοπικό χωρικό σχεδιασμό σε επίπεδο δήμου, καθώς ποτέ
δεν αξιοποιήθηκαν για το νησί τα εργαλεία της ΖΟΕ, του ΓΠΣ ή του ΣΧΟΑΠ, ενώ
το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΤΠΣ) για τη χωρική οργάνωση του νησιού
βρίσκεται σε στάδιο εκπόνησης.
9. Την αναγκαιότητα της ύπαρξης και τη βαρύτητα της έλλειψης προηγούμενου
χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη τουριστικών
επενδύσεων όπως η επίμαχη, διαπίστωσε ήδη το Συμβούλιο της Επικρατείας με
την ad hoc απόφασή του 1037/2022. Με την απόφαση αυτή κρίθηκε μη νόμιμη
τουριστική επένδυση με ανάλογα χαρακτηριστικά, στην ίδια περιοχή, επειδή
δεν είχε προηγηθεί έγκριση τοπικού χωρικού σχεδίου κατώτερου επιπέδου
(ΤΠΣ, ΖΟΕ, ΓΠΣ, ΣΧΟΑΠ) που θα καθόριζε τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης και θα
εξασφάλιζε τη συνεκτική και σύμφωνη με την αρχή της αειφορίας οργάνωση
του χώρου.
10. Τέλος, ακόμη και αν ήθελε θεωρηθεί ότι το ΕΣΧΑΣΕ στις περιοχές Κουμπάρα,
Διακοφτό και Φανάρι συνιστά εργαλείο πολεοδομικού σχεδιασμού, πάντως,
δεν επαρκεί ούτε είναι σε θέση να υποκαταστήσει τον κατά τα άνω
ελλείποντα χωρικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, δεδομένης της διαφορετικής
στόχευσης των δύο σχεδίων, αφού το μεν ΕΣΧΑΣΕ έχει αμιγώς
αναπτυξιακό/οικονομικό στόχο, ενώ ο στόχος του ΤΠΣ είναι γενικός και αφορά
την εύρυθμη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη του συνόλου νησιού, προς χάριν
της διαβιώσεως του γενικού πληθυσμού (πρβλ. ΣτΕ 1937/2023, ΠΕ 87/2020).
6
β) Η έγκριση του ΕΣΧΑΣΕ προϋποθέτει έγκριση του υπό εκπόνηση ΤΠΣ
11. Oι επίμαχες μελέτες συντάχθηκαν και τέθηκαν σε διαβούλευση σε μια
εντελώς ακατάλληλη χρονική συγκυρία, ήτοι σε χρόνο κατά τον οποίο
εκπονείται η μελέτη του ΤΠΣ Δήμων Σικίνου – Φολεγάνδρου – Ιητών. Η μελέτη
αυτή, αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το καλοκαίρι του 2026, δηλαδή σε
λιγότερο από 1,5 έτος από σήμερα. Αντικείμενό της είναι να καθορίσει,
σύμφωνα το άρθρο 7 του ν. 4447/2016, το πρότυπο χωρικής οργάνωσης και
ανάπτυξης ολόκληρου του Δήμου Ιητών, καθώς επίσης και τα βασικά
προγραμματικά μεγέθη, τις σημαντικές πολεοδομικές παρεμβάσεις, τις ζώνες
ειδικών πολεοδομικών κινήτρων, το οδικό δίκτυο, τα τεχνικά και
περιβαλλοντικά δίκτυα και υποδομές, τα μέτρα ανθεκτικότητας και
προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, και κάθε άλλο απαιτούμενο μέτρο, όρο ή
περιορισμό για την ολοκληρωμένη και αειφόρο χωρική ανάπτυξη και οργάνωση
του νησιού. Στο πλαίσιο αυτό, η μελέτη ΤΠΣ έχει κατ’ εξοχήν επιτελικό ρόλο
αλλά και πρωτεύοντα χαρακτήρα στο συντονισμό των δραστηριοτήτων για
τον καθορισμό των όρων βιώσιμης ανάπτυξης και διαρρύθμισης του χώρου
σε επίπεδο νησιού, με γνώμονα την προστασία του φυσικού και οικιστικού
περιβάλλοντος και την ευημερία των κατοίκων.
12. Ενόψει των προεκτεθέντων, η επιδιωκόμενη από το ΕΣΧΑΣΕ «κατάληψη»
του – μέχρι τούδε αρρύθμιστου από τον πολεοδομικό σχεδιασμό – χώρου, με το
υπό διαβούλευση ΕΣΧΑΣΕ, λιγότερο από 1,5 έτος πριν ολοκληρωθεί και εγκριθεί
ο εκπονούμενος πολεοδομικός σχεδιασμός του συνόλου του νησιού, δεν
συνάδει με τις αρχές του ορθολογικού χωροταξικού και πολεοδομικού
σχεδιασμού που κατοχυρώνεται στο άρθρο 24 παρ. 2 Συντ. Και τούτο διότι, αν η
σχολιαζόμενη μελέτη ΕΣΧΑΣΕ εγκριθεί πριν από το υπό κατάρτιση ΤΠΣ, θα
προκαταλάβει με τις κατευθύνσεις της το ρυθμιστικό περιεχόμενο του
τελευταίου, καθώς, σύμφωνα με το άρθρο 8 του ν. 4447/2016, οι ρυθμίσεις των
ΕΠΣ, προς τα οποία εξομοιώνονται τα ΕΣΧΑΣΕ (παρ. 7 περ. γ΄),
– «είναι δεσμευτικές για όλα τα εκπονούμενα ΤΠΣ, καθώς και για κάθε ένταξη
των περιοχών που καλύπτονται από ΕΠΣ σε σχέδιο πόλεως» (παρ. 6),
7
– δεν επιτρέπεται η αναθεώρηση ΕΠΣ ή η τροποποίηση τους με ΤΠΣ πριν
παρέλθει πενταετία από την έγκρισή τους (παρ. 5).
13. Ενόψει των διατάξεων αυτών, η έγκριση του υπό διαβούλευση ΕΣΧΑΣΕ για
την πολεοδόμηση έκτασης συνολικής επιφανείας 566 στρεμμάτων (και του
έτερου ΕΣΧΑΣΕ στο Πικρί Νερό που καταλαμβάνει έκταση 931 στρεμμάτων),
πριν από την ολοκλήρωση και έγκριση του εκπονούμενου ΤΠΣ, αντιβαίνει σε
κάθε έννοια βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης και ορθολογικής πολεοδομικής
οργάνωσης της περιφέρειας του Δήμου Ιητών, καθώς δημιουργεί
ανεπίτρεπτα «τετελεσμένα», τα οποία με τη σειρά τους εμβολίζουν τον
επιδιωκόμενο γενικό πολεοδομικό σχεδιασμό.
14. Σε κάθε περίπτωση, το στίγμα του αναπτυξιακού μοντέλου της Ίου – από το
οποίο θα προσδιορισθεί το είδος, το ύφος, η κλίμακα και ο χώρος που θα
αναπτυχθεί κάθε δραστηριότητα – δεν μπορεί να καθορίζεται από μεμονωμένες
επεμβάσεις με οικονομικό/αναπτυξιακό πρόσημο. Tο υπό εκπόνηση ΤΠΣ είναι,
επομένως, εκείνο που θα πρέπει, κατά συνεκτίμηση των απόψεων όλων των
ενδιαφερόμενων μερών, να θέσει τους γενικούς όρους χωρικής οργάνωσης και
ανάπτυξης του νησιού. Αποτελεί δε αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα και υποχρέωση
του δήμου, των δημοτών και των κατοίκων του νησιού να διαμορφώσουν
ελεύθερα, από κοινού, τον σχεδιασμό εκείνο που θα μετουσιώσει σε χωρικές
πολιτικές το όραμά τους για το νησί.
IΙΙ. ΕΛΛΕΙΨΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ
15. Η σχολιαζόμενη ΣΜΠΕ είναι πλημμελής, στο μέτρο που εκτιμά τις
περιβαλλοντικές επιπτώσεις των σχεδιαζομένων στρατηγικών επενδύσεων
αποσπασματικά για κάθε μια από αυτές και όχι συνολικά και για τις τρεις μαζί.
Και τούτο, παρά το γεγονός ότι οι ίδιες οι σχολιαζόμενες μελέτες παρουσιάζουν
τις τρεις επενδύσεις όχι ως μεμονωμένα σχέδια, αλλά ως ένα ενιαίο, συνολικό,
σχέδιο που αποβλέπει στην «πρότυπη» τουριστική ανάπτυξη του νησιού της
Ίου. Υπό αυτά δεδομένα, πρόκειται για «σχέδιο», κατά την έννοια του
άρθρου 3§2 της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ που απαιτεί συνολική ΣΜΠΕ, με την
8
οποία θα τίθενται γενικοί κανόνες και διαδικασίες ελέγχου, καθώς και
κριτήρια και προϋποθέσεις για την αδειοδότηση και την εκτέλεση και των
τριών επί μέρους σχεδιαζόμενων έργων. Είναι δε προφανές ότι το σχέδιο των
τριών επενδύσεων θα έχει σημαντικές αθροιστικές και σωρευτικές επιπτώσεις
στο ευρύτερο περιβάλλον της περιοχής (βλ., αντί πολλών, ΣτΕ Ολ. 547/2022,
ΔΕΕ C-290/15).
16. Τα ανωτέρω ισχύουν πολύ περισσότερο αν ληφθεί υπ’ όψη ότι οι
στρατηγικές επενδύσεις και τα ΕΣΧΑΣΕ, ως εργαλεία χρήσιμα για την γενικότερη
προσέλκυση επενδύσεων, εξ ορισμού προϋποθέτουν ολοκληρωμένο σχεδιασμό
και προγραμματισμό. Την υποχρέωση συνολικού στρατηγικού σχεδιασμού
καθιστά δε επιτακτικότερη η παντελής μέχρι πρότινος απουσία χωρικού και
πολεοδομικού σχεδιασμού για το νησί.
ΙV. ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΗΣ
ΒΑΡΚΕΛΩΝΗΣ
17. Σύμφωνα με το από 21.1.2008 Πρωτόκολλο για την ολοκληρωμένη
διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου1, που αποτελεί αναπόσπαστο
μέρος της Διεθνούς Σύμβασης της Βαρκελώνης, τα συμβαλλόμενα μέρη
αναλαμβάνουν οριζόντια την υποχρέωση να διασφαλίσουν τόσο την
ακεραιότητα και τη γεωμορφολογία των παράκτιων οικοσυστημάτων και
τοπίων όσο και την αειφόρο εκμετάλλευση των φυσικών πόρων τους προς
όφελος των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Ειδικά όσον αφορά τις
οικονομικές δραστηριότητες, τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν, μεταξύ άλλων,
να εξασφαλίζουν την ελαχιστοποίηση της χρήσης των φυσικών πόρων και την
προσαρμογή της παράκτιας και της θαλάσσιας οικονομίας στην ευπαθή φύση
των παράκτιων ζωνών. Τέλος, για την αειφόρο χρήση και διαχείριση των
παράκτιων ζωνών τα συμβαλλόμενα μέρη καθορίζουν στις παράκτιες περιοχές
1 Στο Πρωτόκολλο έχει προσχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση με την απόφαση 2009/89/ΕΚ του
Συμβουλίου της ΕΕ.
9
αδόμητη ζώνη η οποία δεν μπορεί κατ’ αρχήν να έχει πλάτος μικρότερο των
100 μ.
18. Σε αντίθεση με τις ανωτέρω ρυθμίσεις, οι εγκαταστάσεις της επίδικης
επένδυσης χωροθετούνται σε αποστάσεις 30 και 50μ. – κατά περίπτωση – από
τον αιγιαλό ή ακόμη και μέσα στη ζώνη αιγιαλού – παραλίας,
«ανακυκλώνοντας» ένα παρωχημένο μοντέλο εξάντλητικής και αλόγιστης
πίεσης στις παράκτιες περιοχές. Στο πλαίσιο αυτό μπορούν ακόμα και να,
«νομιμοποιούνται», μέσω της συμπερίληψής τους στο ΕΣΧΑΣΕ, παράνομα έργα
και κατασκευές που εκτελέσθηκαν αυθαίρετα στην κρίσιμη παράκτια ζώνη.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι θεμελιωμένες σε σκυροδετημένα
υποστυλώματα, πάνω στην αμμώδη ακτή, γέφυρες λειτουργικής σύνδεσης της
Κουμπάρας με το Διακοφτό.
19. Είναι φανερό ότι με τις ανωτέρω επιλογές προκρίνεται η βραχυπρόθεσμη
οικονομική ανάπτυξη έναντι των μακροπρόθεσμων στόχων βιωσιμότητας,
προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και αναγέννησης ή αποκατάστασης του
ευάλωτου και πολύτιμου παράκτιου νησιωτικού χώρου. Σημειωτέον δε ότι το
ισχύον Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΓΠΧΣΑΑ) υποδεικνύει ως
αναγκαίο μέτρο «για την εύρυθμη χωρική οργάνωση των εξαιρετικά
ευαίσθητων παράκτιων περιοχών» την «αποφυγή χωροθέτησης κοντά στην
παραλία εγκαταστάσεων που δεν απαιτούν γειτνίαση με τη θάλασσα, καθώς
και [την] αποφυγή εγκαταστάσεων πολύ μεγάλης κλίμακας» (άρθρο 9.4 της
απόφασης 6876/4871/2008, ΦΕΚ Α, 128).
V. ΤΟ ΕΣΧΑΣΕ ΑΦΟΡΑ ΣΕ ΜΗ ΕΝΙΑΙΑ ΕΚΤΑΣΗ
20. Όπως προκύπτει από το άρθρο 11 του v. 4608/2019 και ήδη το άρθρο 7 του
ν. 4864/2021, η ΔΕΣΕ δύναται να αποφασίσει ότι συγκεκριμένη στρατηγική
επένδυση μπορεί να πραγματοποιηθεί με την κατάρτιση ΕΣΧΑΣΕ. Προϋπόθεση
προς τούτο είναι η έκταση να ανήκει σε ιδιώτη, εφόσον, κατά τη ρητή
πρόβλεψη του νόμου, ΕΣΧΑΣΕ δεν μπορεί να καταρτιστεί επί των δημοσίων
ακινήτων του άρθρου 10 του ν. 3986/2011. Περαιτέρω, όπως ορίζεται στις ίδιες
10
διατάξεις, τα ΕΣΧΑΣΕ εγκρίνονται, κατ’ αρχήν, επί ενιαίων ακινήτων (ΣτΕ
47/2023), ενώ, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 1 του ν. 4864/2021, επιτρέπεται
κατ’ εξαίρεση να ενταχθεί στην επένδυση έως μία μη όμορη έκταση, εφόσον
πληρούνται σωρευτικά οι ειδικότεροι όροι που τάσσονται από τη διάταξη αυτή.
21. Στην υπό κρίση περίπτωση, οι εκτάσεις εντός των οποίων προγραμματίζεται
να υλοποιηθεί η στρατηγική επένδυση δεν είναι ενιαίες ούτε όμορες, αλλά
διάσπαρτες και σε απόσταση μεταξύ τους. Ειδικότερα:
α) Το τμήμα της επένδυσης στην περιοχή Κουμπάρα, συνολικού εμβαδού
412.473,93 τ.μ., απαρτίζεται από τα παρακάτω τέσσερα (4) επιμέρους ακίνητα:
– Κουμπάρα 1: 197.743,25 τ.μ.
– Κουμπάρα 2: 203.939,20 τ.μ.
– Κουμπάρα 3: 2.905,20 τ.μ.
– Κουμπάρα 4: 7.886,28 τ.μ.
Ακόμη και αν τα ακίνητα Κουμπάρα 1 και 2 από τα οποία διέρχονται
υδατορέματα θεωρηθούν ενιαία, τούτο δεν ισχύει στην περίπτωση των
ακινήτων Κουμπάρα 3 και 4, τα οποία δεν είναι όμορα με τα προηγούμενα ή
μεταξύ τους, αλλά ανεξάρτητα.
β) Το ακίνητο της επένδυσης στην περιοχή Διακοφτό είναι χερσόνησος
συνολικού εμβαδού 92.013,86 τ.μ.
Το ακίνητο αυτό διαχωρίζεται σαφώς από τα ακίνητα της Κουμπάρας
(«Κουμπάρα 1…4»), καθώς μεσολαβεί θάλασσα, αμμουδιά και βραχώδεις
εξάρσεις ολίγων εκατοστών, ακολουθεί δε τμήμα οριοθετημένου αιγιαλού και
παραλίας, δηλαδή πράγματα κοινής χρήσης (άρθρο 967 ΑΚ). Συνεπώς, η
χερσόνησος Διακοφτό αποτελεί ένα ανεξάρτητο ακίνητο, το οποίο εσφαλμένα
συμπεριλήφθηκε στην «ενιαία» τάχα έκταση του «θύλακα» Κουμπάρα –
Διακοφτό. Εν γνώσει του στοιχείου αυτού, η ΣΜΠΕ (σ. 4-3) παραπλανητικά
αναφέρει ότι υφίσταται σύνδεση των ακινήτων στην Κουμπάρα και το
Διακοφτό, μέσω των δύο γεφυρών που κατασκεύασε παράνομα η εταιρεία 105
ΑΕ, τις οποίες χαρακτηρίζει μάλιστα ως «συνδετήριο έργο χαμηλής στέψης στη
γένεση του ακρωτηρίου, μέσω του οποίου εξασφαλίζεται η λειτουργική
11
διασύνδεση μεταξύ ων δύο τμημάτων, εξασφαλίζοντας το ενιαίο της ανάπτυξης
της έκτασης» (sic).
γ) Το ακίνητο της επένδυσης στην περιοχή Φανάρι έχει συνολική έκταση
61.555,22 τ.μ.
22. Με αυτά τα δεδομένα η στρατηγική επένδυση στις περιοχές Κουμπάρα,
Διακοφτό και Φανάρι χωροθετείται σε πέντε (5) διαφορετικά ακίνητα, τα οποία
δεν είναι όμορα, ήτοι Κουμπάρα 1 και 2, Κουμπάρα 3, Κουμπάρα 4, Διακοφτό,
Φανάρι. Ως εκ τούτου, το επίμαχο ΕΣΧΑΣΕ δεν είναι νόμιμο διότι σχεδιάζεται να
αναπτυχθεί σε μη ενιαία έκταση συγκροτούμενη από περισσότερα των δύο μη
όμορα ακίνητα, κατά παραβίαση των μνημονευθεισών διατάξεων.
VΙ. ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΩΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΟΔΩΝ
ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΤΟΥ ΕΣΧΑΣΕ ΜΕ ΤΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
23. Όπως έχει κατ’ επανάληψη κριθεί (ΣτΕ 665/2018 7μ., ΠΕ ΣτΕ 196/2021, «το
οδικό δίκτυο συνιστά βασικό στοιχείο της φέρουσας ικανότητας των μικρών
νησιών και ταυτόχρονα ουσιώδες στοιχείο του ορθολογικού χωροταξικού
σχεδιασμού, υποκείμενο κατ’ αρχήν σε συνολικό σχεδιασμό». Εν προκειμένω,
τέτοιος σχεδιασμός δεν υπάρχει. Αντιθέτως, από την ανατρηθείσα από
Οκτωβρίου 2023 «ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΥΠΑΡΞΗΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
ΟΔΩΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΟΥΜΠΑΡΑ – ΔΙΑΚΟΦΤΟ – ΦΑΝΑΡΙ ΝΗΣΟΥ ΙΟΥ
ΚΥΚΛΑΔΩΝ» επιβεβαιώνεται ότι το υπάρχον οδικό δίκτυο της Ίου στην επίμαχη
περιοχή έχει δημιουργηθεί εική και ως έτυχε, από την ιδιωτική βούληση και με
γνώμονα τις ανάγκες των εκάστοτε ιδιοκτητών των παρακείμενων ακινήτων.
24. Σύμφωνα με την ανωτέρω Τεχνική Έκθεση2, το έτος 1945 στην περιοχή
μελέτης δεν υπήρχαν διόλου δρόμοι ούτε και μονοπάτια που συνέδεαν τη
Χώρα της Ίου με την ιδιοκτησία της 105 ΑΕ. Σήμερα, η πρόσβαση
εξασφαλίζεται από «δίκτυο οδών», το οποίο δημιουργήθηκε τις τελευταίες
2 Διευκρινίζεται ότι η Έκθεση αυτή αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης στις επιμέρους ιδιοκτησίες
και σε καμία περίπτωση δεν αποδεικνύει την οικοδομησιμότητα των αντίστοιχων γηπέδων.
Σημειωτέον δε ότι τα μοναδικά υφιστάμενα τμήματα μονοπατιών που προκύπτουν από την
στερεοσκοπική ανάλυση των α/φ ΓΥΣ του 1945 δεν εφάπτονται στην έκταση.
12
δεκαετίες (έτη 1979, 1983, 2003 και 2012), με πρωτοβουλία ιδιωτών και προς
εξυπηρέτηση των ακινήτων τους. Οι οδοί αυτές που έχουν διανοιγεί χωρίς
σχεδιασμό, χωρίς περιβαλλοντικές εγγυήσεις και, σε κάθε περίπτωση,
αυθαίρετα δεν είναι νομίμως υφιστάμενες κατά την έννοια του νόμου, και,
συνεπώς, δεν παρέχουν δικαίωμα δόμησης στα εκτός σχεδίου ακίνητα που
έχουν μέτωπο σε αυτές. Με άλλα λόγια, τα επίμαχα ακίνητα της εταιρείας 105
ΑΕ στην περιοχή της Κουμπάρας δεν είναι οικοδομήσιμα λόγω έλλειψης
μετώπου πλάτους 25 μ. σε νομίμως υφιστάμενη, αναγνωρισμένη, κοινόχρηστη
οδό. Το ίδιο ισχύει και για το ακίνητο της εταιρείας στη χερσόνησο Διακοφτό,
όπως έχει βεβαιωθεί άλλωστε με το υπηρεσιακό έγγραφο 1042/25.9.2023 της
ΥΔΟΜ Δήμου Θήρας, σύμφωνα με το οποίο «4. Η ιδιοκτησία η οποία βρίσκεται
στη χερσόνησο Διακοφτού δεν έχει πρόσωπο σε κοινόχρηστο δρόμο, βρίσκεται
σε εκτός σχεδίου περιοχή και εκτός οικισμού και διέπεται από τις διατάξεις του
από 19.8.1981 (ΦΕΚ Δ, 583)».
25. Υπενθυμίζεται ότι στο άρθρο 20 παρ. 1 και 3 του ν.δ/τος της 17.7.2023 «περί
σχεδίων πόλεως, κωμών, συνοικισμών του Κράτους και οικοδομής αυτών» (ΦΕΚ
Α, 228/16.8.1923) ρητώς ορίζεται ότι από την έναρξη ισχύος του και εφεξής
απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο δημιουργία οδών ή κοινόχρηστων
χώρων από ιδιώτες. Και τούτο, προς εξασφάλιση του αναγκαίου κρατικού
ελέγχου επί του πολεοδομικού σχεδιασμού και της δόμησης εν γένει (ΣτΕ
1371/2022) αλλά και προς αποφυγή σχηματισμού ιδιωτικών σχεδίων
ρυμοτομίας (ΣτΕ 302/2017, 749/2014, 2521/2000 7μ.). Κατά παρέκκλιση της
απαγόρευσης αυτής επιτρέπεται, κατ΄ εξαίρεση, η αναγνώριση από τη
Διοίκηση, κατά τη διαδικασία της παρ. 4 του άρθρου 20, κοινόχρηστων χώρων
εκτός σχεδίου πόλεως, οι οποίοι έχουν σχηματισθεί από ιδιώτες προ της θέσης
σε ισχύ των απαγορευτικών αυτών διατάξεων. Εν προκειμένω, δεν συντρέχει
τέτοια περίπτωση, όπως συνάγεται από τα παλαιά συμβόλαια των ιδιοκτησιών
που συγκροτούν την περιοχή μελέτης, στα οποία ουδεμία αναφορά γίνεται σε
κοινόχρηστο όριο κατά την ανωτέρω έννοια ούτε σε διερχόμενο μέσα από τα
ακίνητα μονοπάτι ή δρόμος.
13
VIΙ. ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ, ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ
ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ
α) Παράνομες κατασκευές της εταιρείας 105 ΑΕ στην ευαίσθητη παράκτια ζώνη
26. Κατόπιν προσφυγής κατοίκων της Ίου και άλλων ενδιαφερομένων
προσώπων το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε με την απόφαση 1037/2022:
(i) την περιβαλλοντική αδειοδότηση που είχε χορηγηθεί στην εταιρεία 105 ΑΕ
για την κατασκευή ΣΤΚ αποτελούμενου από ξενοδοχείο 5*, τουριστικές
κατοικίες και λοιπές υποστηρικτικές εγκαταστάσεις, δυναμικότητας 249 κλινών,
σε έκταση επιφανείας 181,6 στρεμμάτων στη θέση “Κουμπάρα – Διακοφτό”, και
(ii) την παραχώρηση δικαιώματος χρήσης αιγιαλού, παραλίας και θαλάσσιου
χώρου για την εκτέλεση του έργου αυτού3. Με την ακύρωση των
προσβαλλόμενων πράξεων κατέστησαν αυθαίρετες και κατεδαφιστέες όλες οι
κατασκευές (χερσαίες και λιμενικές) που είχαν υλοποιηθεί προηγουμένως, κατ’
εφαρμογή τους στην περιοχή “Κουμπάρα – Διακοφτό”, περιλαμβανομένης της
παραχωρηθείσας ζώνης αιγιαλού, παραλίας και παρακείμενου θαλάσσιου
χώρου. Αν και παρήλθαν έκτοτε τρία (3) έτη, οι παράνομες αυτές κατασκευές
δεν έχουν ακόμα κατεδαφιστεί (παρά τα επανειλημμένα αιτήματά μας στις
συναρμόδιες υπηρεσίες), αλλά εξακολουθούν να υφίστανται και να αλλοιώνουν
αυτή την εξαιρετικά ευαίσθητη παράκτια περιοχή, αναμένοντας μια «δεύτερη
ευκαιρία» μέσω του υπό διαβούλευση ΕΣΧΑΣΕ. Αναλυτικά:
αα) Αυθαίρετη γέφυρα «λειτουργικής σύνδεσης» Κουμπάρας-Διακοφτού
27. Στη διάρκεια της εκκρεμοδικίας, το ΣτΕ με την από 15.3.2016 προσωρινή
Διαταγή του Προέδρου του Ε’ Τμήματος (ΕΔ 36/2016) ανέστειλε την εκτέλεση
των περιβαλλοντικά αδειοδοτημένων έργων του ΣΤΚ, πλην όμως αποδέχθηκε το
αίτημα της εταιρείας να προβεί αυτή, «ιδίω κινδύνω», στην ολοκλήρωση της
3 Με την απόφαση 1037/2022 του Συμβουλίου της Επικρατείας ακυρώθηκαν συγκεκριμένα (α) η
κοινή απόφαση 38753/1216/8.8.2014 των Υπουργών Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής
Αλλαγής και Τουρισμού για την «έγκριση δημιουργίας ΣΤΚ και των υποστηρικτικών αυτού
έργων» και (β) η κοινή απόφαση 14704/19.12.2015 των Υπουργών Οικονομικών και Ναυτιλίας
& Νησιωτικής Πολιτικής, Περιβάλλοντος & Ενέργειας για την “παραχώρηση δικαιώματος χρήσης
χώρου αιγιαλού, παραλίας και θαλάσσιου χώρου για την εκτέλεση του έργου ΣΤΚ 5* στη θέση
“Κουμπάρα – Διακοφτό”.
14
κατασκευής της γέφυρας σύνδεσης της Κουμπάρας με τη χερσόνησο του
Διακοφτού.
28. Μολονότι κατά την ΑΕΠΟ η γέφυρα αυτή εδραζόταν επί πασσάλων εξ
οπλισμένου σκυροδέματος (φρεατοπάσσαλοι) κατά μήκος του άξονά της, η
εταιρεία 105 ΑΕ προέβη αυθαίρετα και χωρίς να ενημερώσει τις αρχές σε
αλλαγή του σχεδιασμού και στην κατασκευή ενός σαφώς πιο οχληρού έργου.
Συγκεκριμένα, αντί της ανωτέρω γέφυρας, κατασκευάσθηκαν δύο γέφυρες επί
της αμμώδους λωρίδας ξηράς που συνδέει την Κουμπάρα με το Διακοφτό, οι
οποίες θεμελιώθηκαν σε υποστυλώματα από σκυρόδεμα και μεταλλικές
δοκούς. Πρόκειται για ουσιώδη μεταβολή στο σχεδιασμό που όφειλε
οπωσδήποτε να είχε υποβληθεί σε διαδικασία τροποποίησης της ΑΕΠΟ κατά
τα οριζόμενα στο άρθρο 6 του ν. 4014/2011, όπως η διάταξη αυτή ίσχυε κατά
τον χρόνο εκτέλεσης της παράνομης κατασκευής.
29. Για να μετριάσει την κατάφωρη αυτή παρανομία, η ΣΜΠΕ επικαλείται το
έγγραφο ΥΠΕΝ/ΓρΓΓΦΠΥ/26864/685/2024 του ΓΓ Φυσικού Περιβάλλοντος και
Υδάτων του ΥΠΕΝ σύμφωνα με το οποίο η εταιρεία είχε καταθέσει στην
αδειοδοτούσα αρχή (ΔΙΠΑ) Φάκελο Συμμόρφωσης Τελικού Σχεδιασμού, αλλά η
ΔΙΠΑ δεν απάντησε. Ο ισχυρισμός αυτός είναι πρωτίστως αναπόδεικτος καθώς
από τα στοιχεία που τηρούνται στη ΔΙΠΑ δεν προκύπτει ότι κατατέθηκε τέτοιος
φάκελος. Σε κάθε περίπτωση, ο Φάκελος Συμμόρφωσης, ακόμη και αν υπήρχε,
δεν υποβλήθηκε πριν από την έναρξη της κατασκευής, όπως απαιτεί το άρθρο
7 παρ. 1 του ν. 4014/2011, αφού στην από 15.3.2016 Προσωρινή Διαταγή του
Προέδρου του Δικαστηρίου για τη συνέχιση του έργου της γέφυρας σύνδεσης,
το έργο περιγράφεται ως είχε στον σχεδιασμό του 2014. Και στην απόφαση
7480/6916/26.10.2018 του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας περί
επιβολής προστίμου, μέρος του οποίου αφορά στην εν λόγω γέφυρα,
διευκρινίζεται, πάντως, ότι δεν είχε υποβληθεί ο απαιτούμενος φάκελος
συμμόρφωσης τελικού σχεδιασμού (σελ. 5).
30. Το επίμαχο έργο «λειτουργικής διασύνδεσης» είναι, συνεπώς εξόφθαλμα
παράνομο και κατεδαφιστέο, ακόμη και αν περιήλθε (μετά την ακύρωση της
15
παραχώρησης) στο Ελληνικό Δημόσιο. Σε καμία δε περίπτωση δεν μπορεί
τούτο να αποδοθεί στην κοινή χρήση, όπως προτείνεται από στη ΣΜΠΕ (σ. 4-
130), καθόσον έχει κατασκευασθεί χωρίς εγκεκριμένες μελέτες και χωρίς τις
απαιτούμενες άδειες των συναρμοδίων διοικητικών αρχών. Για τους ίδιους
λόγους άλλωστε δεν μπορεί να συμπεριληφθεί ούτε στο σχεδιασμό στρατηγικής
επένδυσης «υψηλού επιπέδου», όπως, κατά τους μελετητές, είναι το
προκείμενο ΕΣΧΑΣΕ.
αβ) Αυθαίρετες οικοδομικές κατασκευές στη χερσόνησο Διακοφτού
31. Στην «αδειοδοτημένη και υφιστάμενη δόμηση» που περιγράφεται στη
ΣΜΠΕ (σημείο 4.3.6) περιλαμβάνεται «διώροφη κατοικία» επί της
κορυφογραμμής της χερσονήσου Διακοφτού. Αν και στην οικοδομική άδεια
151/2007, δυνάμει της οποίας ανηγέρθη η οικοδομή αυτή, χαρακτηρίζεται
ισόγεια, με συνολικό εμβαδόν 395,55 τ.μ., από τη δήλωση της εταιρείας 105 ΑΕ
περί υπαγωγής αυθαιρέτων στο ν. 4178/2013 (α/α 2395502), προκύπτει ότι
πραγματοποιήθηκε πρόσθετη (αυθαίρετη) δόμηση συνολικού εμβαδού
1.033,16 τ.μ. Έτσι, με βάση τη δήλωση υπαγωγής, το σύνολο της
πραγματοποιημένης δόμησης στο ακίνητο ανέρχεται σε 1.428,71 τ.μ. Ωστόσο,
με βάση τις υπό διαβούλευση μελέτες, η κατά τα άνω πραγματοποιημένη
δόμηση αυξήθηκε σε 1.850,32 τ.μ., γεγονός που σημαίνει ότι
πραγματοποιήθηκαν και νέες αυθαιρεσίες κατασκευές στο ακίνητο, συνολικής
επιφανείας 421,61 τ.μ.!
32. Εξάλλου, από την προσαρτώμενη ως Παράρτημα – ΙV δορυφορική
αεροφωτογραφία, με ημερομηνία λήψεως 30.6.2011, προκύπτει με τρόπο
αδιαμφισβήτητο ότι κατά την ημερομηνία λήψης της οι οικοδομικές εργασίες
που εκτελούντο, βάσει της οικοδομικής αδείας 151/2007, στη χερσόνησο
Διακοφτού ήταν ακόμη στο στάδιο των εκσκαφών. Εφόσον όμως στις 30.6.2011
δεν είχαν ανεγερθεί οι νόμιμες κατασκευές, πώς είναι δυνατόν να είχαν
υλοποιηθεί πριν τις 28.7.2011 οι «τακτοποιούμενες» υπερβάσεις τους; Είναι
εμφανές εν προκειμένω ότι η υπαγωγή των ανωτέρω αυθαιρέτων στις διατάξεις
των ν. 4178/2013 βασίστηκε σε αναληθή και παραπλανητικά στοιχεία,
16
προκειμένου να «διασωθεί» μια τερατώδης κατασκευή, σε μια περιοχή που ήδη
από το 1977 έχει χαρακτηρισθεί «τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους», ακριβώς
για να προστατευθεί «από την ανεξέλεγκτη ανέγερση υψηλών και ογκωδών
οικοδομών» (απόφαση Α/Φ31/5232/811/1977 Υπουργού Πολιτισμού, ΦΕΚ Β,
763). Σημειώνεται ότι κατά της ανωτέρω δήλωσης υπαγωγής έχει προσφύγει
στο ΣΥΠΟΘΑ Β΄ΠΕ Κυκλάδων, ήδη από το έτος 2022, ο Σύνδεσμος Ιητών, η δε
προσφυγή του μέλλει να συζητηθεί κατά την επικείμενη συνεδρίαση του
Συμβουλίου της 6ης Μαρτίου 2025.
33. Οι ανωτέρω υπερβάσεις στη δόμηση που έχουν διαπιστωθεί και με πράξη
της ΥΔΟΜ Δήμου Θήρας (υπ’ αριθμ. 14/2016 έκθεση αυτοψίας (ΑΠ
3223/16.12.2016), είναι κατάφωρα παράνομες, αυθαίρετες και
κατεδαφιστέες. Θα ήταν, επομένως, αντιφατικό και οξύμωρο να
συμπεριληφθούν στην «υψηλού επιπέδου» επένδυση στρατηγικού χαρακτήρα –
η οποία κατά τους μελετητές (ΣΜΠΕ σ. 4-39), «αναβαθμίζει τη συνολική
αισθητική της περιοχής – και να «νομιμοποιηθούν» δια της πλαγίας, παρά την
ανεπίστρεπτη αλλοίωση και η υποβάθμιση που έχουν επιφέρει στην ειδικά
προστατευόμενη τοπιακή φυσιογνωμία της περιοχής.
αγ) Άλλες αυθαίρετες κατασκευές και επεμβάσεις
34. Τα προαναφερθέντα ισχύουν και για τον χώρο πέριξ των κτιρίων : α) Erego
με χρήση εστιατορίου-μπάρ στην παραλία Κουμπάρας, εμβαδού 283,26 τ.μ. με
κολυμβητική δεξαμενή εμβαδού 342,00 τ.μ., και (β) Pathos με χρήση μπαρ-
εστιατορίου-κέντρου διασκέδασης, στην παραλία Διακοφτού, εμβαδού 431,44
τ.μ., με κολυμβητική δεξαμενή εμβαδού 332,50 τ.μ.. Στην περίπτωση αυτή, η
εταιρεία 105 ΑΕ έχει προβεί σε αυθαίρετες επεμβάσεις εντός της ζώνης
αιγιαλού και παραλίας, στη βόρεια πλευρά της χερσονήσου Διακοφτού και
κατάντη του καμπαναριού, σε φύτευση δέντρων ξενικού είδους, σε διάνοιξη
οδού στο άκρο της χερσονήσου Διακοφτό, εντός των οριοθετημένων ζωνών
αιγιαλού και παραλίας, σε διαμόρφωση και διάστρωση της ακτής μπροστά από
το εστιατόριο Erego με λεπτόκοκκο υλικό κ.λπ. Σημειώνεται ότι και αυτές οι
περιβαλλοντικές αυτές παραβάσεις έχουν διαπιστωθεί με πράξεις των
17
αρμοδίων αρχών και έχουν επιβληθεί οι προβλεπόμενες διοικητικές κυρώσεις
εις βάρος της εταιρείας 105 ΑΕ.
αδ) Αυθαίρετες επεμβάσεις στο υδατόρεμα Κουμπάρας
35. Με την απόφαση 6/22.11.2023 οικ. 2/10.5.2023 της Εντεταλμένης
Περιφερειακής Συμβούλου σε θέματα Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Νοτίου
Αιγαίου εγκρίθηκε Πλάνο Διορθωτικών Ενεργειών (ΠΔΕ)4 με υπόχρεο την
εταιρεία 105 ΑΕ, για την αποκατάσταση εντός ενός έτους της περιβαλλοντικής
ζημίας που αυτή προκάλεσε σε τμήμα του οριοθετημένου ρέματος Κουμπάρας
(επιχωμάτωση – εκχέρσωση, αλλοίωση της μορφολογίας, καταστροφή της
βλάστησης).
36. Σε εφαρμογή του ΠΔΕ εκδόθηκε από την ΥΔΟΜ Δήμου Θήρας, κατόπιν
αιτήσεως της 105 ΑΕ, η υπό α/α 1248644/18.11.2024 έγκριση εκτέλεσης
εργασιών αποκατάστασης του ρέματος στην περιοχή του εστιατορίου Erego». Η
άδεια αυτή όμως ανακλήθηκε με την απόφαση 1712/13.2.2025 της ΥΔΟΜ, διότι
η εταιρεία επιχείρησε να αποκαταστήσει μικρό μόνο μέρος της πολύ μεγάλης
ζημιάς που έχει προκαλέσει στο ρέμα της Κουμπάρας. Σύμφωνα με το υπ’
αριθμ. πρωτ. 75638/1563/19.12.2024 έγγραφο που εξέδωσε, κατόπιν
αυτοψίας, η Γενική Διεύθυνση Υποδομών της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου:
4 Κατά την παρ. Ι του Παραρτήματος της απόφασης ΥΠΕΝ/ΓΔΣΕΕ/16675/165/2022 του
Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΦΕΚ Β, 776), το ΠΔΕ «έχει σαν σκοπό τη δρομολόγηση
όλων των αναγκαίων ενεργειών για την άρση των παραβάσεων που διαπιστώθηκαν κατά τον
περιβαλλοντικό έλεγχο, εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Για να επιτευχθεί αυτό, η
αρμόδια ελεγκτική αρχή οφείλει να συλλέγει και να επεξεργάζεται το σύνολο των στοιχείων που
συγκροτούν την παραβατική συμπεριφορά του ελεγχόμενου φορέα, να εκτιμά τη
σημαντικότητα κάθε παράβασης χωριστά και συνδυαστικά, και να αξιολογεί τις συνέπειες της
αλληλεπίδρασής τους στα οικολογικά χαρακτηριστικά και τις περιβαλλοντικές συνθήκες της
περιοχής μελέτης. Εν προκειμένω, η αρμόδια ελεγκτική αρχή δεν επελήφθη της υποθέσεως σε
κανένα στάδιο της διαδικασίας και το ΠΔΕ εκδόθηκε από την της Εντεταλμένη Περιφερειακή
Σύμβουλο, η οποία αναρμοδίως ενεπλάκη αφού δεν περιλαμβάνεται στις αρχές που κατά το
άρθρο 20 παρ. 3 Ν. 4014/2011 είναι αρμόδιες για τη διεξαγωγή των περιβαλλοντικών ελέγχων.
Επιπλέον, η αρμοδιότητα για τον καθορισμό των επανορθωτικών μέτρων κατακερματίστηκε
μεταξύ Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (για τις παραβάσεις που είχαν διαπιστωθεί με
την ΚΥΑ 74804/6916/26.10.2016) και Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (για τις παραβάσεις που
είχαν διαπιστωθεί με την απόφαση οικ. 2/10.5.2023 της Εντεταλμένης Περιφερειακής
Συμβούλου με αποτέλεσμα ένα αποσπασματικό και όχι ενιαίο, συνεκτικό και ολοκληρωμένο
ΠΔΕ. Και τούτο, παρά τη αυτονόητη αλληλεπίδραση των διαπιστωμένων περιβαλλοντικών
παραβάσεων στην ευαίσθητη παράκτια ζώνη της χερσονήσου Διακοφτού και της παραλίας
Κουμπάρας.
18
α) εντός της ζώνης του οριοθετημένου ρέματος, σε μήκος περίπου 250 μ., έχουν
εκτελεστεί χωματουργικές εργασίες (εκχώματα συνολικού όγκου 1.344 κ.μ. και
επιχώματα συνολικού όγκου 5.840 κ.μ.),
β) οι γραμμές πλημμύρας έχουν εξομαλυνθεί με μηχανικά μέσα (έχουν γίνει
ταμπάνια). Με μηχανικά μέσα έχουν πραγματοποιηθεί και άλλες ανάλογες
διαμορφώσεις του εδάφους,
γ) στην από Απριλίου 2024 περιβαλλοντική έκθεση αποκατάστασης που
κατέθεσε η εταιρεία 105 ΑΕ (συντάκτης η Δ. Αργυρόπουλος Σύμβουλοι
Περιβάλλοντος ΑΕ), «η απεικονιζόμενη περιοχή παράβασης (με κόκκινο
ελλειπτικό σχήμα) δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική εικόνα στο
πεδίο»,
δ) έχει διαμορφωθεί πρόσβαση εντός της ζώνης του υδατορέματος
(σκυρόστρωτη πρόσβαση) και, κάτωθεν αυτής, έχει κατασκευαστεί τεχνικό έργο
απορροής εντός της κοίτης του υδατορέματος, χωρίς να έχουν εκδοθεί οι
σχετικές άδειες από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας, και
ε) εντός του δυτικού τμήματος της οριοθετημένης ζώνης του ρέματος έχει
κατασκευαστεί δίκτυο δεξαμενών συλλογής ομβρίων υδάτων και υφίσταται και
εκτεταμένο δίκτυο σωληνώσεων.
37. Επομένως, η εταιρεία 105 ΑΕ είναι υπερήμερη και ως προς την εφαρμογή
του καθορισθέντος ΠΔΕ για την αποκατάσταση των ανωτέρω παράνομων
επεμβάσεων στο υδατόρεμα της Κουμπάρας.
β) Ποινική ευθύνη της εταιρείας 105 ΑΕ
38. Με την απόφαση 500/2021 του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Νάξου που
επικυρώθηκε σε δεύτερο βαθμό (με εξαίρεση το αδίκημα της φύτευσης ξενικών
ειδών) και κατέστη ήδη αμετάκλητη με την απόφαση 1607/2023 του Ποινικού
Τμήματος του Αρείου Πάγου, η Πρόεδρος ΔΣ και Διευθύνουσα Σύμβουλος της
εταιρείας 105 ΑΕ κηρύχθηκε ένοχη και καταδικάστηκε σε στερητική της
ελευθερίας ποινή (με αναστολή) για τις παρακάτω αξιόποινες πράξεις:
19
αα) διότι η εταιρεία, κατά παραβίαση του ν. 1650/1986 και των κανονιστικών
πράξεων που έχουν εκδοθεί κατ’ εξουσιοδότησή του, προέβη χωρίς
περιβαλλοντική αδειοδότηση και καθ’ υπέρβαση της χορηγηθείσας ΑΕΠΟ: (i)
στην κατασκευή δύο γεφυρών με διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά σε σχέση
με τα εγκεκριμένα από την ΑΕΠΟ, (ii) σε επιχωμάτωση και εκχέρσωση τμήματος
μήκους 50μ. στο οριοθετημένο υδατόρεμα της περιοχής Κουμπάρα, μεταβολή
του σχήματος της κοίτης και διαμόρφωσή της σε κεκλιμένη ομοιόμορφη
επιφάνεια, σε αφαίρεση της βλάστησης και συσσώρευση χωμάτων στην
αριστερή (ανατολική) όχθη του ρέματος, ως αποτέλεσμα των χωματουργικών
και λοιπών εργασιών διαμόρφωσης κατά την κατασκευή του Σύνθετου
Τουριστικού Καταλύματος, και (iii) σε διάνοιξη οδού, μήκους 50μ. και πλάτους
5μ., στο ανατολικό άκρο της χερσονήσου Διακοφτό, εντός της χαρακτηρισμένης
ζώνης αιγιαλού – παραλίας (βλ. σ. 24 της απόφασης 500/2021 ΤρΠλημΝάξου),
ββ) διότι η εταιρεία εκτέλεσε έργα με τα οποία προκάλεσε αλλοιώσεις επί του
αιγιαλού, χωρίς να διαθέτει την απαιτούμενη άδεια και την απαιτούμενη
παραχώρηση δικαιώματος χρήσης για την εκτέλεσή τους (άρθρο 29 του ν.
2971/2001). Τα έργα αυτά ήταν: (i) η κατασκευή επί αμμώδους λωρίδας ξηράς
(ζώνης αιγιαλού) γέφυρας μήκους 35,00μ. και πλάτους 3,50μ. και έτερης
γέφυρας μήκους 7,00μ. και πλάτους 3,5μ., αμφότερες σε υποστυλώματα από
σκυρόδεμα και μεταλλικές δοκούς, (ii) διάνοιξη οδού, μήκους 50μ. και πλάτους
5μ., στο ανατολικό άκρο της χερσονήσου Διακοφτού, εντός της
χαρακτηρισμένης ζώνης αιγιαλού-παραλίας (βλ. σ. 24 της απόφασης 500/2021
ΤρΠλημΝάξου),
γγ) διότι η εταιρεία προέβη σε ανέγερση των κατασκευών που περιγράφονται
λεπτομερώς στην υπ΄αριθμ. 14/16 (ΑΠ 3223/16.12.2016) έκθεση αυτοψίας της
Υπηρεσίας Δόμησης Δήμου Θήρας, χωρίς να έχει λάβει προηγουμένως άδεια
δόμησης από την αρμόδια πολεοδομική αρχή (βλ. σ. 25επ. της απόφασης
500/2021 ΤρΠλημΝάξου).
20
γ) Έλεγχος του Συνηγόρου του Πολίτη
39. Τις προαναφερθείσες περιβαλλοντικές παραβάσεις και αρκετές άλλες
ακόμα5 έχει καταγράψει και ο Συνήγορος του Πολίτη, ο οποίος στο πρόσφατο
έγγραφό του με αρ. πρωτ. 291928/65306/19.12.2024 που προσαρτάται ως
Παράρτημα – ΙΙΙ, συνοψίζει το αποτέλεσμα της έρευνάς του ως εξής:
«….στις περιοχές ενδιαφέροντος προέκυψε δραστηριότητα για την τουριστική
αξιοποίησή τους από ένα πλέγμα εταιρειών και φυσικών προσώπων που
εκκίνησε με την έκδοση οικοδομικών αδειών περιορισμένης κλίμακας
(αφορούσαν στην κατασκευή οικιών). Η οικοδομική δραστηριότητα εξελισσόταν
επεκτεινόμενη, με προσθήκη νέων κτιρίων και λοιπές παρεμβάσεις (είτε με
αναθεωρήσεις των αρχικών οικοδομικών αδειών είτε, κυρίως, καθ’ υπέρβαση
αυτών), το σύνολο των οποίων φέρεται πλέον είτε ως νομιμοποιημένο είτε ως
υπαχθέν σε καθεστώς τακτοποίησης. Η δομημένη επιφάνεια που προέκυψε
στη μία περιοχή ενδιαφέροντος (Διακοφτό) είναι υπερτριπλάσια της αρχικά
προβλεπόμενης και σημαντικό ποσοστό αυτής χαρακτηρίζεται κατηγορίας 5.
Ερωτήματα προκύπτουν σχετικά με τον χρόνο κατασκευής των υπερβάσεων
αυτών (πριν ή μετά το 2011) και συνακόλουθα της δυνατότητας υπαγωγής τους
σε καθεστώς τακτοποίησης. Σε κάθε περίπτωση η υλοποιημένη αυτή δόμηση
πρέπει να συνυπολογιστεί σε περίπτωση επανένταξης της περιοχής σε
στρατηγική επένδυση. Παρατηρείται επίσης ότι, ανεξαρτήτως της εκ των
υστέρων τακτοποίησης ή άλλως νομιμοποίησης, οι παρεμβάσεις εκτός
θεσμικού πλαισίου έχουν ως αποτέλεσμα την υλοποίησή τους χωρίς τις
απαραίτητες εκ των προτέρων εγκρίσεις (π.χ. αρχιτεκτονικού ελέγχου
δεδομένου ότι η Ίος είναι χαρακτηρισμένη ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού
κάλλους). Περαιτέρω σημειώνεται ότι η δυνατότητα κατάθεσης φακέλου
συμμόρφωσης τελικού σχεδιασμού, αφορά σε έργα των οποίων δεν έχει
ξεκινήσει η υλοποίηση…».
5 Όπως π.χ. διάνοιξη οδού εντός ζώνης αιγιαλού και παραλίας επί της χερσονήσου Διακοφτού,
άνευ αδείας και κατά παράβαση της ΑΕΠΟ και της ΚΥΑ παραχώρησης δικαιώματος χρήσης
αιγιαλού – παραλίας στην οποία δεν περιλαμβάνεται τέτοια οδός, φύτευση δέντρων ξενικού
είδους, κατασκευή κτισμάτων στην παραλία Κουμπάρα καθ΄ υπέρβαση των αδειών δόμησης και
σε απόσταση από τη θάλασσα μικρότερη από την προβλεπόμενη.
21
δ) Διαπιστώσεις
40. Από τα προεκτεθέντα καταδεικνύεται αφενός η παντελής έλλειψη
ευαισθησίας, υπευθυνότητας και αξιοπιστίας της εταιρείας 105 ΑΕ ως προς τη
διαχείριση ζητημάτων που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος,
αφετέρου η έκδηλη απροθυμία και αβελτηρία της να αποκαταστήσει τη σοβαρή
οικολογική διατάραξη και υποβάθμιση που η ίδια υπαίτια προκάλεσε στο
παράκτιο νησιωτικό οικοσύστημα, επί του οποίου σχεδιάζει να
πραγματοποιήσει την στρατηγική επένδυσή της. Τυχόν έγκριση της επίμαχης
στρατηγικής επένδυσης θα αποτελούσε προσβολή για το Κράτος Δικαίου και
την αρχή της νομιμότητας και επιβράβευση μιας απαράδεκτης, αξιόποινης,
συμπεριφοράς, η οποία έχει προκαλέσει τεράστια οικολογική βλάβη στην
ευαίσθητη και ευάλωτη παραθαλάσσια ζώνη και στο απαράμιλλης ομορφιάς
φυσικό τοπίο της Ίου.
VΙΙΙ. ΕΣΦΑΛΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΦΕΡΟΥΣΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ
41. Με τις υπό διαβούλευση μελέτες ΕΣΧΑΣΕ και ΣΜΠΕ χωροθετείται σε μια
ευπαθή και ιδιαίτερα ταλαιπωρημένη παράκτια περιοχή ένα επενδυτικό σχέδιο
τουριστικής ανάπτυξης, με εκτεταμένες χερσαίες και θαλάσσιες (λιμενικές)
εγκαταστάσεις, χωρίς καμία ουσιαστική μέριμνα για την αποκατάσταση των
διαταραγμένων, εξαιρετικά ευαίσθητων, οικοσυστημάτων και, κυρίως, χωρίς
σεβασμό στη χωρητικότητα, την αντοχή τους και την ήπια διαχείρισή τους. Για
τα ζητήματα αυτά υποβάλλουμε μαζί με τις παρούσες αντιρρήσεις, ως
Παράρτημα – Ι, την από 10 Φεβρουαρίου 2025 Τεχνική Έκθεση του Δημητρίου
Βαγιανού, Καθηγητή Χρηματοοικονομικών του London School of Economics. Η
Έκθεση αυτή επισημαίνει τις εσφαλμένες παραδοχές των σχολιαζόμενων
μελετών ως προς: (α) την Τουριστική Φέρουσα Ικανότητα (ΦΙ) της Ίου, (β) τις
επιπτώσεις των τριών σχεδιαζόμενων στρατηγικών επενδύσεων στην τοπική
οικονομία και κοινωνία, και (γ) τις επιπτώσεις στην εθνική οικονομία.
Επιγραμματικά τα συμπεράσματα της επισυναπτόμενης Έκθεσης συνοψίζονται
ως ακολούθως:
22
α) Εσφαλμένη εκτίμηση της Τουριστικής Φέρουσας Ικανότητας
42. Οι μελέτες υιοθετούν μια ποσοτική προσέγγιση για τον υπολογισμό της
τουριστικής ΦΙ της Ίου, βασισμένη σε τρεις άξονες (τουριστικά μεγέθη ανά
κάτοικο ή ανά km2 – επισκέπτες ανά μήκος ή εμβαδόν παραλίας – επιβάρυνση
σε υποδομές). Η προσέγγιση αυτή παραγνωρίζει τις σύγχρονες τάσεις στη
διεθνή βιβλιογραφία που περιλαμβάνουν πολλά ποιοτικά χαρακτηριστικά
στον υπολογισμό της ΦΙ. Ακόμα όμως και αν υιοθετηθεί μια καθαρά ποσοτική
προσέγγιση, τα στοιχεία που παρουσιάζονται στις μελέτες δίνουν εντελώς
ανακριβή και παραπλανητική εικόνα για την τουριστική ΦΙ του νησιού που
οδηγεί μοιραία σε λανθασμένα συμπεράσματα. Η Ίος δεν είναι υπανάπτυκτη
τουριστικά, όπως υπολαμβάνουν οι σχολιαζόμενες μελέτες. Αντίθετα, ξεπερνά
σημαντικά το μέσο κυκλαδίτικο νησί με βάση τους χρησιμοποιούμενους δείκτες
ΦΙ. Στους δείκτες τουριστικών μεγεθών ανά πληθυσμό η Ίος βρίσκεται κοντά
στα επίπεδα της Μυκόνου και της Θήρας, δηλαδή νησιών που είναι ήδη
κορεσμένα τουριστικά. Στους δείκτες τουριστικών μεγεθών ανά km2, η Ίος
βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα από τη Μύκονο και τη Θήρα, αλλά έχει σχεδόν
διπλάσιους δείκτες από το μέσο κυκλαδίτικο νησί.
43. Περαιτέρω, οι μελέτες υπολογίζουν την τουριστική ΦΙ του νησιού με βάση
το μήκος των παραλιών σε 16.652 άτομα και τον δείκτη κορεσμού σε 44,6%.
Κατά τον Καθηγητή Δ. Βαγιανό, ο δείκτης κορεσμού τον Αύγουστο είναι 71,6%,
και με την πραγματοποίηση των τριών επενδυτικών σχεδίων θα ανεβεί στο
81,4%. Εάν προστεθούν οι ιδιοκτήτες νέων κατοικιών και οι επισκέπτες
ξενοδοχειακών μονάδων των οποίων η ανέγερση θα διευκολυνθεί με το δίκτυο
νέων οδών, ο δείκτης κορεσμού θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο, πλησιάζοντας
ή και υπερβαίνοντας το σημείο πλήρους χρήσης όλων των παραλιών της Ίου. Οι
παρθένες παραλίες – που αποτελούν έναν από τους λόγους που η Ίος έχει
χαρακτηρισθεί τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους – θα εξαφανιστούν.
23
β) Εσφαλμένη εκτίμηση των επιπτώσεων στην τοπική κοινωνία και οικονομία
44. Αντίθετα με τις παραδοχές των σχολιαζόμενων μελετών, οι επιπτώσεις των
τριών (3) στρατηγικών επενδύσεων στην τοπική οικονομία και κοινωνία της Ίου
θα είναι αρνητικές. Αυτό για τρεις συναφείς λόγους:
αα) Οι τρεις επιχειρήσεις που σχεδιάζουν τις στρατηγικές επενδύσεις είναι
κοινών συμφερόντων (μέχρι σήμερα κατέχουν το 1/3 της έκτασης του νησιού, η
συνολική επιφάνεια του οποίου είναι 108 km2) και θα δημιουργήσουν
μονοπωλιακή κατάσταση στο νησί, με όλες τις εντεύθεν αρνητικές συνέπειες
για την τοπική κοινωνία και οικονομία.
ββ) Ο σχεδιασμός των τριών επενδύσεων, συνολικής επιφανείας 8.979
στρεμμάτων, συνεπαγόμενος την κατάληψη των πιο αξιόλογων παραλιακών
περιοχών, θα αποστερήσει την τοπική κοινωνία και τους υπόλοιπους
επισκέπτες του νησιού από έναν πολύτιμο φυσικό πόρο. Το πρόβλημα της
πρόσβασης θα επιταθεί από το γεγονός ότι οι τρεις σχεδιαζόμενες επενδύσεις
ανήκουν στον ίδιο επιχειρηματικό όμιλο και, επομένως, θα μπορούν να
ενεργούν από κοινού είτε για να περιορίσουν την πρόσβαση στις παραλίες που
θα ελέγχουν είτε για να τιμολογήσουν υψηλά την πρόσβαση και άλλες
υπηρεσίες. Με άλλα λόγια, με τις τρεις στρατηγικές επενδύσεις θα
δημιουργηθούν πρωτοφανείς συνθήκες μονοπωλιακής εκμετάλλευσης των
φυσικών πόρων του νησιού και αποκλεισμού κατοίκων και επισκεπτών από
την απόλαυσή τους. Με τον τρόπο αυτό, η οικονομία του νησιού θα γίνει δύο
ταχυτήτων: τα τουριστικά καταλύματα των στρατηγικών επενδύσεων,
επωφελούμενα προνομιακά των φυσικών πόρων της Ίου, θα προσφέρουν ένα
ελκυστικό τουριστικό προϊόν, αποκομμένο από το υπόλοιπο νησί, ενώ ο
υπόλοιπος τουριστικός τομέας, που αποτελείται κυρίως από τοπικές
επιχειρήσεις, θα παρέχει ένα προϊόν, εκ των πραγμάτων, κατώτερης ποιότητας,
αφού θα στερείται της χρήσης των ίδιων πόρων. Κατ’ αποτέλεσμα, η αξία που
θα παράγουν οι τρεις επενδύσεις θα προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από την αξία
που θα χάσουν οι τοπικές επιχειρήσεις και οι υπόλοιποι επισκέπτες του νησιού.
24
γγ) Οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν από τις τρεις σχεδιαζόμενες
επενδύσεις θα έχουν έντονη εποχικότητα, σε πολύ υψηλότερο βαθμό από ότι
προβλέπεται στις μελέτες, γεγονός που θα οξύνει τον δείκτη εποχικής
απασχόλησης στον τουριστικό κλάδο που ήδη στη χώρα μας είναι τριπλάσιος
από το μέσο όρο της ΕΕ. Επομένως, η συμβολή των τριών επενδύσεων στην
αύξηση της τοπικής απασχόλησης και στη δημιουργία ποιοτικών και
εξειδικευμένων θέσεων εργασίας θα είναι περιορισμένη.
γ) Εσφαλμένη εκτίμηση των επιπτώσεων στην Εθνική Οικονομία
45. Στη μελέτη ΕΣΧΑΣΕ (σ. 16) αναφέρεται ότι με βάση το business plan της
επένδυσης στις περιοχές Κουμπάρα, Διακοφτό και Φανάρι, θα δημιουργηθούν
τουλάχιστον 130 άμεσες θέσεις εργασίας και περίπου 500 έμμεσες, γεγονός
που θα συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της απασχόλησης. Ακόμα και αν οι
υπολογισμοί αυτοί είναι ακριβείς, οι θέσεις εργασίας, όπως επισημάνθηκε
προηγουμένως, θα έχουν έντονη εποχικότητα. Επίσης, η υπερ-εκτίμηση των
μελετών ως προς την πληρότητα των τουριστικών καταλυμάτων στη διάρκεια
τους έτους δημιουργεί αμφιβολίες ως προς την εγκυρότητα καθαυτή της
οικονομικής ανάλυσης της επένδυσης. Αμφιβολίες εγείρονται και από άλλα
στοιχεία που αναφέρονται στις μελέτες, όπως π.χ. το μικρό μέγεθος της
παραλίας σε σχέση με τον αριθμό των κλινών, η γενικότερη δυνατότητα του
νησιού να προσελκύει τους επισκέπτες που προβλέπονται στις μελέτες για όλη
τη διάρκεια του έτους και όχι μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες κ.ά.
46. Με αυτά τα δεδομένα και λαμβανομένου υπόψη ότι οι τρεις επενδύσεις
επάγονται σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις για το φυσικό περιβάλλον και την
τοπική κοινωνία, ενώ είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσουν μονοπωλιακές αγορές
δρώντας εις βάρος των ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, δεν διαφαίνεται
οικονομική λογική για τον χαρακτηρισμό τους ως στρατηγικών, κάτι που
συνεπάγεται την εύνοιά τους από την Πολιτεία με άμεσες και έμμεσες
κρατικές ενισχύσεις.
25
δ) Υποτίμηση των επιπτώσεων λόγω της κλιματικής κρίσης
47. Στη μελέτη ΕΣΧΑΣΕ δεν αξιολογούνται οι επιπτώσεις από ενδεχόμενη
κλιματική (ή/και υγειονομική) κρίση, παρ’ ότι η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου
επλήγη οικονομικά περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή Περιφέρεια στην
πρόσφατη υγειονομική κρίση του Covid-196. Ωστόσο, είναι ευρέως γνωστή και
επαρκώς τεκμηριωμένη από την ακαδημαϊκή κοινότητα, με πληθώρα άρθρων
και επιστημονικών δημοσιεύσεων7, η ευαλωτότητα των μικρών νησιών του
Αιγαίου σε κρίσεις αυτού του είδους. Παρ΄όλα αυτά, στη μελέτη δεν γίνεται
καμιά αναφορά σε δείκτες ευπάθειας σε καταστροφές,, ενώ ο κίνδυνος από τη
«μονοκαλλιέργεια» του τουρισμού σε περίπτωση τέτοιων κρίσεων
δαιμονοποιείται και αντιμετωπίζεται απαξιωτικά ως «σενάριο
καταστροφολογίας» (σελ. 203)
IX. ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΚΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΥΠΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΜΕΛΕΤΩΝ
α) Πλημμελής εκτίμηση των επιπτώσεων στο τοπίο
48. Στις μελέτες ΕΣΧΑΣΕ και ΣΜΠΕ έχουν σαφώς υποεκτιμηθεί οι επιπτώσεις του
έργου στο ιδιαίτερης αξίας φυσικό τοπίο, το οποίο έχει υποστεί εκτεταμένες
φθορές και αλλοιώσεις από τις περιβαλλοντικές και πολεοδομικές παραβάσεις
που διενήργησε στο παρελθόν η εταιρεία 105 ΑΕ. Οι περιβαλλοντικές ζημίες
που προξένησαν οι παραβάσεις αυτές δεν έχουν ακόμα αποκατασταθεί και,
επομένως, κάθε νέα επέμβαση στην ίδια περιοχή, για την υλοποίηση ανάλογης
κλίμακας τουριστικών επενδύσεων, θα επιδεινώσει αναπόφευκτα την
κατάσταση και θα εντείνει τις πιέσεις στο ήδη διαταραγμένο παράκτιο
οικοσύστημα.
49. Ομοίως, έχουν υποεκτιμηθεί οι επιπτώσεις στο φυσικό ανάγλυφο από την
άκρως προβληματική και επιζήμια για την μορφολογία της ακτής, πρόταση
6 Περιφερειακό Παρατηρητήριο Νοτίου Αιγαίου: Π.32 – Περιφερειακή Έρευνα Εισοδήματος και
Συνθηκών Διαβίωσης 2022
7 A Novel Approach to Assessing Carrying Capacity for Development by Combining Socio-
Economic and Environmental Indicators: A Case Study in Greece, by Maria Kofidou, Odysseas
Kopsidas and Alexandra Gemitzi. https://doi.org/10.3390/land13070987
26
δημιουργίας λιμενικών εγκαταστάσεων και τεχνητών παραλιών, δεδομένης της
ήδη κακής κατάστασης της ακτογραμμής στο Διακοφτό από την αυθαίρετη
κατασκευή των δύο γεφυρών «λειτουργικής σύνδεσης» και τα έργα οδοποιίας
εντός των οριοθετημένων ζωνών αιγιαλού και παραλίας.
50. Η περιοχή όπου χωροθετείται το επενδυτικό σχέδιο βρίσκεται σε άμεση
συσχέτιση με την είσοδο των επισκεπτών στο νησί της Ίου από τη θάλασσα,
μέσω πλοίου. Με το προτεινόμενο σχέδιο ενισχύεται η διάχυση (sprawl) και η
εντύπωση της άναρχης δόμησης γύρω από τη Χώρα, αλλοιώνεται το
πολιτιστικό τοπίο των αναβαθμίδων, εγκαταλείπεται η συμπαγής οικιστική
ανάπτυξη που σήμερα κυριαρχεί και υποβαθμίζεται εν τέλει η αξία και η
βαρύτητα της Χώρας ως του σημαντικότερου οικιστικού συνόλου του νησιού.
Ταυτόχρονα, αυξάνεται η οικιστική πίεση γύρω από τον Φάρο, μια περιοχή με
ιδιαίτερη αισθητική, ιστορική και πολιτισμική αξία για την τοπιακή
φυσιογνωμία της Χώρας με ελάχιστη σήμερα δόμηση.
β) Υποεκτίμηση των επιπτώσεων σε περιοχές του δικτύου Natura
51. Στις υπό διαβούλευση μελέτες έχουν υπoεκτιμηθεί επίσης οι επιπτώσεις στα
λιβάδια Ποσειδωνίας, τα οποία έχουν εντοπιστεί σε όλη την θαλάσσια περιοχή
που περιβάλλει την περιοχή χωροθέτησς του ΕΣΧΑΣΕ, βάσει των
αποτελεσμάτων της εργασίας των Topouzelis et al., 20188. Οι επιπτώσεις αυτές
αφορούν τόσο στην κατασκευή των λιμενικών έργων, όσο και στην απόθεση
του αλμόλοιπου από την επεξεργασία του θαλασσινού νερού στις μονάδες
αφαλάτωσης που προβλέπεται να δημιουργηθούν.
52. Η επίμαχη επένδυση στερείται, συνεπώς, της αναγκαίας νόμιμης σύνδεσης
με το επαρχιακό οδικό δίκτυο, γεγονός που καθιστά εξ αντικειμένου αδύνατη
την πραγματοποίηση της9.
8K. Topouzelis, D. Makri, N. Stoupas, A. Papakonstantinou, S. Katsanevakis (2018) Seagrass
mapping in Greek territorial waters using Landsat-8 satellite images, International Journal of
Applied Earth Observation & Geoinformation, 2018, v 67, Pages 98-113.
9 Ο Δήμος Ιητών περιλαμβάνεται στους 69 δήμους και δημοτικές ενότητες της χώρας για τις
οποίες έχει καταρτιστεί με την απόφαση ΥΠΕΝ/ΓΓΧΣΑΠ/59443/10/2022 (ΦΕΚ Β’ 2931), το Ε’
27
γ) Επιβάρυνση των υποδομών διάθεσης Σύμμεικτων Αποβλήτων (ΑΣΑ)
53. Οι σχολιαζόμενες μελέτες εκλαμβάνουν ως δεδομένη και αυτονόητη τη
δυνατότητα του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) της Ίου να
δεχθεί τα παραχθησόμενα από τη λειτουργία των τριών μονάδων ΑΣΑ,
επικαλούμενες απλώς και μόνον μια ατεκμηρίωτη σχετική βεβαίωση του Δήμου
Ίου. Και τούτο, παρά το γεγονός ότι η αύξηση των ΑΣΑ σε ετήσια βάση θα είναι,
σύμφωνα με τις εν λόγω μελέτες, σχεδόν διπλάσια σε σχέση με τα ΑΣΑ των
μέχρι τώρα παραθεριστών του νησιού. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τους
πίνακες 4.4-13 & 14 tης ΣΜΠΕ, οι 145.964 παραθεριστές που επισκέπτονται το
νησί ανά έτος παράγουν ποσότητα απορριμμάτων ανερχόμενη σε 262.735 kg.
Σε αυτές τις ποσότητες θα πρέπει να προστεθούν, σύμφωνα με τις ίδιες
μελέτες, 76.174 kg/έτος10 από τη λειτουργία της παρούσας επένδυσης, δηλαδή
του ενός μόνο από τα τρία ΕΣΧΑΣΕ. Δεν εξηγείται, ωστόσο, πως θα μπορέσει να
απορροφηθεί η αύξηση αυτή από τον υπάρχοντα ΧΥΤΑ χωρίς να επηρεαστεί η
λειτουργία των υπηρεσιών αποκομιδής και, κυρίως, η διάρκεια ζωής και
λειτουργίας του ΧΥΤΑ, ο οποίος έχει σχεδιασθεί με σκοπό να αντιμετωπίσει τις
τρέχουσες ανάγκες του νησιού σε βάθος χρόνου.
Χ. ΕΣΦΑΛΜΕΝΗ ΚΑΙ ΕΛΛΙΠΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ
54. Στις υπό διαβουλευση μελέτες η έρευνα των εναλλακτικών λύσεων γίνεται
προσχηματικά και χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψη τα κατά την κοινή πείρα
κρίσιμα διακυβεύματα για τη στάθμιση του οφέλους και του κόστους από την
πραγματοποίηση της επίμαχης στρατηγικής επένδυσης. Ειδικότερα:
τμήμα των Προγραμμάτων Πολεοδομικού Σχεδιασμού που περιλαμβάνει μελέτες
αναγνώρισης/καταγραφής οδών, βάσει του άρθρου 14 παρ. 1 του ν. 4759/2020, με στόχο την
ολοκλήρωσή τους έως την 30.6. 2025.
10 Σε άλλο όμως σημείο της ΣΜΠΕ (σελ.-121) αναφέρεται ότι «η συνολική ετήσια παραγωγή ΑΣΑ
εκτιμάται σε 126.975 kg», με εκτιμώμενο πληθυσμό του ΕΣΧΑΣΕ 247-292 άτομα.
28
α) Μηδενική Εναλλακτική λύση – Σενάριο 1
55. Οι σχολιαζόμενες μελέτες αποκλείουν τη μηδενική λύση, επικαλούμενες την
αδυναμία τάχα αναβάθμισης των υφιστάμενων «εγκαταστάσεων» στην περιοχή
Κουμπάρα – Διακοφτό, συνολικής επιφανείας 2.565,02 τ.μ., εκ των οποίων
1.850,32 τ.μ αντιστοιχούν στην (κυρίως) αυθαίρετη κατοικία που υπάρχει στο
Διακοφτό, τα δε υπόλοιπα στα παρακείμενα κέντρα υγειονομικού
ενδιαφέροντος Erego και Pathos. Ωστόσο, η αδυναμία αναβάθμισης, εφόσον
υπάρχει, αποτελεί συνέπεια της επιλογής της εταιρείας να κατασκευάσει
αυθαίρετα κτίσματα ή/και να αλλοιώσει τα παρακείμενα οικοσυστήματα προς
διευκόλυνση επιχειρηματικών αναγκών της (π.χ. μπάζωμα ρέματος και
μετατροπή του σε χώρο στάθμευσης). Προφανώς, αν οι αυθαίρετες κατασκευές
κατεδαφιστούν, τα νόμιμα κτίρια που θα απομείνουν θα μπορούν ευχερώς να
ανακαινίζονται, επισκευάζονται και αναβαθμίζονται, ώστε να ανταποκρίνονται
στην επιδιωκόμενη από την επιχείρηση «ποιοτική αναβάθμιση του
προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος».
56. Το επιχείρημα των μελετητών ότι, αν δεν πραγματοποιηθεί η επίμαχη
επένδυση, η Ίος κινδυνεύει τάχα από ανεξέλεγκτη κατάτμηση γης ή αυθαίρετες
διανοίξεις οδών και άναρχη ανοικοδόμηση είναι παντελώς αυθαίρετο και
αναπόδεικτο. Παραβλέπεται εν προκειμένω ότι το πρόβλημα των κατατμήσεων
της γης και της αυθαίρετης διάνοιξης οδών αντιμετωπίζεται ορθολογικά
μόνον με τον ολοκληρωμένο χωρικό σχεδιασμό και όχι με αποσπασματικές
ρυθμίσεις που δημιουργούν «τετελεσμένα» και υποθηκεύουν κάθε απόπειρα
συντεταγμένης πολεοδομικής οργάνωσης. Σε κάθε περίπτωση αγνοείται
προφανώς ότι τα ιδιωτικά ακίνητα που περιλαμβάνονται στη στρατηγική
επένδυση δεν διαθέτουν το αναγκαίο για την οικοδομήσιμότητά τους μέτωπο
σε νομίμως υφιστάμενη, αναγνωρισμένη, κοινόχρηστη οδό και ότι τόσο η
διάνοιξη νέων οδών όσο και η διαπλάτυνσή τους υπόκεινται σε υποχρεωτικό
συνολικό σχεδιασμό, ο οποίος εγκρίνεται με προεδρικό διάταγμα (ΣτΕ 845,
848/2018), ιδίως στις περιπτώσεις ευπαθών και ευαίσθητων οικοσυστημάτων,
όπως εν προκειμένω (ΣτΕ 878/2012). Επομένως, η πραγματοποίηση της
29
επίμαχης επένδυσης είναι εκείνη που θα δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για
οικιστική επέκταση.
57. Τέλος, η μελέτη ΕΣΧΑΣΕ (σελ. 252) απορρίπτει το σενάριο της μηδενικής
λύσης και διότι από αυτό δεν θα υπάρξουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την
τοπική οικονομία, δεν θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και δεν θα
αναβαθμιστεί το τουριστικό προϊόν. Ωστόσο, οφέλη για την τοπική κοινωνία
μπορούν να προκύψουν και από άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, πέραν
του τουρισμού, που όμως αποκλείονται εξ ορισμού λόγω της σχεδιαζόμενης
επένδυσης. Πέραν αυτού, στην μελέτη δεν εκτιμάται ότι σε αντίθεση με την
μηδενική λύση, η υλοποίηση της σχεδιαζόμενης μεγάλης κλίμακας επένδυσης
θα προξενήσει σημαντικότατη όχληση και εν τέλει υποβάθμιση στην περιοχή
της Κουμπάρας. Υπό την έννοια αυτή, όπως εξηγήθηκε παραπάνω (σημείο 44
περ, ββ), η όποια αξία θα παράγει η στρατηγική επένδυση θα προέρχεται κατά
βάση από την αξία που θα χάσουν οι τοπικές επιχειρήσεις και οι επισκέπτες του
νησιού.
β) Χωροθέτηση τουριστικών εγκαταστάσεων με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για
την εκτός σχεδίου δόμηση – Σενάριο 2
58. Σε σχέση με το εναλλακτικό σενάριο 2 παρατηρούνται τα εξής:
– Κανένα από τα ακίνητα που απαρτίζουν τους μεμονωμένους θύλακες δεν
είναι οικοδομήσιμο λόγω ελλείψεως προσώπου σε κοινόχρηστη οδό,
νομίμως αναγνωρισμένη. Υπενθυμίζεται ότι η από Οκτωβρίου 2023 Τεχνική
Έκθεση δεν αποδεικνύει την ύπαρξη οικοδομησιμότητας, αλλά την οδική
πρόσβαση στα ακίνητα αυτά.
– Τα ακίνητα «Κουμπάρα 3» και «Κουμπάρα 4» που είναι διακριτά δεν έχουν
την απαιτούμενη ελάχιστη αρτιότητα των 8.000 τ.μ. ώστε να είναι δυνατή η
ανάπτυξη ξενοδοχείου κατά τις διατάξεις της εκτός σχεδίου δόμησης.
– Ο αιγιαλός και η παραλία που παρεμβάλλεται μεταξύ της χερσονήσου
Διακοφτό και της περιοχής Κουμπάρας αποτελεί φυσικό εμπόδιο το οποίο
στην εκτός σχεδίου δόμηση διακρίνει τα ακίνητα σε επιμέρους.
30
– Ο ισχυρισμός περί αισθητικής υποβάθμισης της ευρύτερης περιοχής από την
ανέγερση δύο (2) αυτοτελών ξενοδοχείων και από τη γειτνίαση τους με
εκτάσεις δασικού χαρακτήρα είναι ατεκμηρίωτος αφού δεν εξετάσθηκαν και
δεν αξιολογήθηκαν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτιρίων ούτε και η
ένταξή τους στο τοπίο.
– Σε καμία περίπτωση δεν τεκμηριώνεται η εξάντληση του Σ.Δ. 0,1, ενώ
μπορούσε να έχει εξεταστεί π.χ. χρήση με Σ.Δ. 0,05 (ήπια τουριστική
ανάπτυξη), δηλαδή μέγεθος όμοιο με το εναλλακτικό σενάριο 3. Στην
περίπτωση αυτή η νέα πρόσθετη δόμηση (με Σ.Δ. 0.05) στην περιοχή της
Κουμπάρας-Διακοφτό θα ανήρχετο σε 7.704.86 τ.μ. (αφού έχει αφαιρεθεί η
υφιστάμενη δόμηση των 2.565,02 τ.μ., από τα Erego, Pathos και την κατοικία
στο Διακοφτό), ενώ στην περιοχή του Φαναρίου σε 1.745,09 τ.μ.. Από τους
υπολογισμούς αυτούς προκύπτει ότι η συνολική (νέα προστιθέμενη) δόμηση
του σεναρίου 2 ανέρχεται σε 9,449.95 τ.μ., η οποία είναι 1.538,59 τ.μ.
μικρότερη από την αντίστοιχη στο σενάριο 3 (11.087,54 τ.μ.). Η νέα δόμηση
στο εναλλακτικό σενάριο 2 θα ήταν δε ακόμη μικρότερη εάν αφαιρούνταν
από τον υπολογισμό της δόμησης η περιοχή του Διακοφτού. Στην περίπτωση
αυτή, η νέα πρόσθετη δόμηση στην περιοχή της Κουμπάρας (με Σ.Δ. 0,05) θα
ήταν 7.058,43 τ.μ, κατά περίπου 2.278,91 τ.μ. μικρότερη σε σχέση με το
εναλλακτικό σενάριο 3 (9.337,34 τ.μ.), διαφορά που παραμένει ίδια και για
το σύνολο της πρόσθετης δόμησης (αφού η δόμηση στο Φανάρι δεν
διαφοροποιείται).
– Δεν αντιμετωπίζονται τα ζητήματα κατάτμησης που ανακύπτουν, κυρίως
λόγω της ύπαρξης υφιστάμενης δόμησης, στην χερσόνησο Διακοφτό.
– Δεν έχουν ληφθεί υπόψιν οι περιορισμοί της εκτός σχεδίου δόμησης, σε
δόμηση και κάλυψη, για την περίπτωση που ανεγείρονται στο ίδιο γήπεδο
δύο (2) κτήρια, διαφορετικής χρήσης. (βλ. διατάξεις άρθ. 33 ν. 4759/2020).
– Σε κανένα σημείο των μελετών δεν αναφέρονται οι λόγοι που καθιστούν το
σενάριο αυτό μη οικονομικά βιώσιμο σε σχέση το επιλεχθέν σενάριο 3.
31
γ) Ανάπτυξη με ΕΣΧΑΣΕ Τουρισμού Αναψυχής ήπιας ανάπτυξης – Σενάριο 3
59. Η επιλογή ως επικρατέστερου του εναλλακτικού σεναρίου 3 για την
ανάπτυξη (μέσω ΕΣΧΑΣΕ) ΣΤΚ και μεμονωμένου ξενοδοχείου, στηρίζεται στην
αυθαίρετη παραδοχή ότι με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η ήπια τουριστική
και οικιστική ανάπτυξη της της περιοχής χωροθέτησης της επένδυσης και του
νησιού γενικότερα. Πως όμως μπορεί να θεωρηθεί ότι συνιστά ήπια τουριστική
ανάπτυξη η δημιουργία ΣΤΚ (ξενοδοχείο, ΤΕΚ, και λιμενικές τουριστικές
εγκαταστάσεις) σε παράκτια έκταση επιφανείας 238.047,17 τ.μ., η οποία
βρίσκεται σε άμεση εγγύτητα με τον οικισμό της Χώρας, και η ανάπτυξη
ξενοδοχείου 5* σε μια απομονωμένη σήμερα παράκτια περιοχή, με ιδιαίτερα
φυσικά και γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά, η οποία διατηρείται αλώβητη
από κάθε μορφής οικιστική ή τουριστική πίεση. Είναι προφανές ότι οι χρήσεις
αυτές υπερβαίνουν κατά πολύ τη ΦΙ του νησιού για τους λόγους που εκθέσαμε
παραπάνω.
60. Συνολικά, στο εναλλακτικό σενάριο 3 υποεκτιμούνται οι πραγματικές
επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, στο τοπίο και στις
δημόσιες υποδομές, τόσο από την επένδυση καθαυτή όσο και σε συνδυασμό με
τις άλλες υπάρχουσες και λειτουργούσες ήδη τουριστικές υποδομές καθώς και
τις προγραμματιζόμενες στρατηγικές επενδύσεις στις περιοχές «Πικρί Νερό» και
«Λούκα Παππά».
δ) Άλλες εναλλακτικές λύσεις
61. Τέλος, οι σχεδιαζόμενες μελέτες δεν ερευνούν εναλλακτικές λύσεις που θα
είχαν πολύ μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα για το νησί. Τέτοιες λύσεις
ήπιας τουριστικής ανάπτυξης προτείνονται από την προσαρτώμενη, ως
Παράρτημα – ΙΙ, μελέτη «Πρότυπος Χωροταξικός Σχεδιασμός Νήσου Ίου, με
Στόχο την Ανάδειξη και Προστασία της Φυσιογνωμίας της», που εκπονήθηκε με
πρωτοβουλία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Ίου, το έτος 2010, από ομάδα
επιστημόνων του ΕΜΠ, υπό την επίβληψη του ομ. Καθηγητή Πολεοδομίας
Χωροταξίας Ιωσήφ Στεφάνου. Σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη, η οργανωμένη
32
τουριστική αξιοποίηση της Ίου θα μπορούσε να είναι συγκεντρωμένη στις
περιοχές Μυλοπότα, Μαγγαναριού και Αγίας Θεοδότης. Στις άλλες περιοχές του
νησιού η δόμηση θα ήταν περιορισμένη και μικρής κλίμακας και θα
συνδυαζόταν με την αναβάθμιση υφιστάμενων οικισμών που έχουν σχεδόν
εγκαταλειφθεί, όπως είναι αυτός της Ψάθης.
ΧI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
62. Η προσέλκυση τουριστικών επενδύσεων είναι αδιαμφισβήτητα κομβικής
σημασίας για τη γενικότερη αναπτυξιακή προοπτική της χώρας υπό την
προϋπόθεση ότι τα προτεινόμενα σχέδια σέβονται τις χωροκοινωνικές
συνθήκες, δημιουργούν όρους για την αναπτυξιακή προοπτική με γνώμονα την
αειφορία και τη βιωσιμότητα, και δεν προσδιορίζονται αποκλειστικά από τα
ιδιωτικά συμφέροντα. Η προτεινόμενη στρατηγική επένδυση δεν
ανταποκρίνεται στη συγκεκριμένη στοχοθεσία, αλλά υπονομεύει την
ορθολογική χωρική οργάνωση της Ίου, δημιουργώντας τετελεσμένα. Επιπλέον,
με τον τρόπο που έχει σχεδιασθεί επιβραβεύει την έλλειψη περιβαλλοντικής
ευαισθησίας, υπευθυνότητας και αξιοπιστίας του επενδυτή και «νομιμοποιεί»
δια της πλαγίας παράνομες κατασκευές που έχουν κατασκευάσει από τον ίδιο
και έχουν χαρακτηρισθεί αυθαίρετες και κατεδαφιστέες με πράξεις των
αρμοδίων διοικητικών υπηρεσιών και Αρχών.
Αθήνα, 25 Φεβρουαρίου 2025
Η πληρεξούσια δικηγόρος
33
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Ι. Η από 10 Φεβρουαρίου 2025 Τεχνική Έκθεση του Δημητρίου Βαγιανού,
Καθηγητή Χρηματοοικονομικών LSE
II. Μελέτη «Πρότυπος Χωροταξικός Σχεδιασμός Νήσου Ίου, με Στόχο την
Ανάδειξη και Προστασία της Φυσιογνωμίας της» του Εργαστηρίου
Πολεοδομικής Σύνθεσης (Επιστημονικά Υπεύθυνος: Ιωσήφ Στεφάνου, ομ.
Καθηγητής Πολεοδομίας- Χωροταξίας), 2010.
ΙΙΙ. Έγγραφο 291928/65306/19.12.2024 του Συνηγόρου του Πολίτη.
ΙV. Δορυφορική αεροφωτογραφία χερσονήσου Δικαοφτού, με ημερομηνία
λήψεως 30.6.2011.
V. Καταστατικό σωματείου «ΣΩΣΤΕ ΤΗΝ ΙΟ (SAVE IOS)»
VI. Καταστατικό σωματείου «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΙΗΤΩΝ»